ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଦେଶରେ ଯୁଦ୍ଧ
Henamanjaree Swain
ଡ.ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସାହୁ : ତଥାଗତ ବୁଦ୍ଧ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ଧାର୍ମିକ ଶିକ୍ଷା ସହିତ ଗରିବଙ୍କ ସେବା ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ନହୁଏ, ତେବେ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନେ ସେହି ଧର୍ମକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦୟରେ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ନାହିଁ । ଯେତେବେଳେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ପ୍ରସାରିତ ହେବା ଆରମ୍ଭ କଲା, ସଂଘ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ମନ୍ତ୍ର ଆରୋଗ୍ୟ ସହିତ ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧି ହାସଲ କଲା । ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକଙ୍କ ପୁତ୍ର ଓ କନ୍ୟା, ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ ସଂଘମିତ୍ରାଙ୍କ ବିଷୟରେ ସମସ୍ତେ ଜାଣନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିବାର କୌଣସି ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ବୌଦ୍ଧ କାଳରେ ସିଂହଳ (ବର୍ତ୍ତମାନର ଶ୍ରୀଲଙ୍କା) ପ୍ରାଚୀନ ରାଜଧାନୀ ଅନୁରାଧାପୁରରେ ଏକ ବିଶାଳ ଡାକ୍ତରଖାନା ଥିଲା, ଏବେ ଏହା ଭାବି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗୁଛି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନର ସମସ୍ତ ଚିକିତ୍ସା ଆଧୁନିକ ପଦ୍ଧତି ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ପୂର୍ବେ (ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗରେ) ଭାରତର ସମୃଦ୍ଧି ଶୀର୍ଷରେ ଥିଲା । ଆଧୁନିକ ଭାଷାରେ ଯାହାକୁ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ୱ କୁହାଯାଏ, ତାହା ହେଉଛି ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଧର୍ମ ପୂର୍ବରୁ ୟୁରୋପ ଓ ଆମେରିକାର ପରିସ୍ଥିତି । ନାଳନ୍ଦାର ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତି କେବଳ ଭାରତରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ଭାରତ ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥିଲା । ତିବ୍ଦତରୁ ଚୀନ୍ ଓ ଏସିଆ ମାଇନର୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଲୋକମାନେ ସେହି ଶିକ୍ଷାରେ ଶିକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ । ହାରୁନ-ଉଲ-ରାଶିଦ ଜଣେ ବହୁତ ବିଦ୍ୱାନ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ । ସେ ଦୁଇ ଜଣ ବିଦ୍ୱାନ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ନାଳନ୍ଦା ପଠାଇଲେ ଓ ସେମାନେ ଚରକ ଓ ସୁଶ୍ରୁତ ସଂହିତାକୁ ପାରସ୍ୟରେ ଅନୁବାଦ କରି ପାରସ୍ୟକୁ ନେଇଗଲେ । ଭାରତରୁ ଚିକିତ୍ସା ଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଥମେ ଏସିଆ ମାଇନରକୁ ବ୍ୟାପୀଥିଲା, ତା’ପରେ ରେନେସାଁ ସମୟରେ ଏସିଆ ମାଇନରରୁ ବାଲକାନକୁ ବ୍ୟାପିଥିଲା । ପରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥିଲା ।
ଭାରତୀୟ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରୁଥିଲେ । ଡାକ୍ତର ଦୀପଙ୍କର ଶ୍ରୀଜ୍ଞାନ ଅତିଶ, ଜା ହିଏନ୍, ହୋଏନ୍ ସାଙ୍ଗ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନରୁ ଭାରତ ଯେ ସେତେବେଳେ ଶିକ୍ଷାର କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ତାହା ସହଜରେ ଜଣାପଡେ । ଭାରତୀୟ ସଭ୍ୟତା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିବାକୁ ଲାଗିଲା କାରଣ ସେତେବେଳକୁ ମୁସଲମାନ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କଲା । ଯେତେବେଳେ ମହମ୍ମଦ ଘୋରୀ, ଇବ୍ରାହିମ ଲୋଦି କିମ୍ବା ବାବର ଭାରତରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କଲେ । ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଇସଲାମ ଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାର ଆରମ୍ଭ କଲେ । ହିନ୍ଦୁ ଯୁଗର ଶିକ୍ଷା ସଂସ୍କୃତିକୁ କବର ଦେବା, ଭାରତରେ ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରସାରରେ ଅବନତି ଦେଖାଗଲା । ଭାରତ ଉପରେ ହିଂସାତ୍ମକ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିବା ମୁସଲିମ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସଂସ୍କୃତ ଭାଷା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ସେମାନେ କେବେବି ଭାରତର ଲୋକଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧା ପ୍ରେମ ଓ ସମ୍ମାନ ଜିତି ପାରିନଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନିଟିର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ମିଶନାରୀ ପଦ୍ଧତି, ଯାହା ପ୍ରେମ, ସ୍ନେହ, ଔଷଧ ଓ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶର ବୌଦ୍ଧ ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲା । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ବହୁତ ସହଜରେ ସଫଳ ହୁଏ ।
ଯେତେବେଳେ ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଉଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ଭାରତର ଲୋକମାନେ ଅଭାବର କ୍ରୋଧ, ଦାରଦ୍ର୍ୟର ପୀଡ଼ାରେ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ରାଜର ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଜର୍ଜରିତ ଥିଲେ । ଗାନ୍ଧିଜୀ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ସେ ସମସ୍ତ ଭାରତବାସୀଙ୍କୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ବ୍ରିଟିଶ ରାଜ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ତେବେ ସେ ଏକ ସଶସ୍ତ୍ର ଓ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦ୍ୱାରା ଏହା କରିପାରିବେ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଶସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ରୋହ ଘଟିଛି ଓ ସେସବୁ ବ୍ରିଟିଶ ସେନା ଦ୍ୱାରା ଶୀଘ୍ର ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲା । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ବ୍ରିଟିଶ ରାଜ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ସମୟରେ ଅହିଂସା କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ରେଖା ଟାଣିବା ନାହିଁ । ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଚରିତ୍ରକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥିଲେ ଓ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ଧର୍ମ ଯାହାକୁ ଭାରତୀୟମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦୟରେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମର ମାନବିକ ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଧର୍ମ ମିଶନାରୀ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ କରି ଗାନ୍ଧୀବାଦର ପରିକଳ୍ପନା କରିଥିଲେ । ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଅନୁସରଣ କରି, ଭାରତର ଲୋକଙ୍କ ଚରିତ୍ର ବିଷୟରେ ସାହସିକ ଭାବରେ କହିଥିଲେ ଓ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରବେଶ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶ ମାନଙ୍କ ବିପକ୍ଷରେ ଅହିଂସା ମନ୍ତ୍ରକୁ ଅସ୍ତ୍ର ରୂପେ ଧାରଣ କରିଥିଲେ ।
କହିବାକୁ ଗଲେ ଭାରତର କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସା ବିପ୍ଳବ ବିନା ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିନଥାନ୍ତା, ଏହା ଅସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ । ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ନୀତି ସମସାମୟିକ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ ପ୍ରତିଭାତ ହୋଇଛି । ଅଜାତଶତ୍ରୁଙ୍କ ସମୟ ଠାରୁ ହର୍ଷବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଭାରତୀୟ ସମାଜ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣଆଭାରେ ଝଲସି ଉଠିଛି । ନୂତନ ସଭ୍ୟତା ଓ ଶିକ୍ଷାର ଶୀର୍ଷ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବୋଚ୍ଚ଼ ଦେଶ ଭାବେ ପରିଗଣିତ ଥିଲା । ଯଦି ଆମେ ଇତିହାସ ଉପରେ ନଜର ପକାଇବା, ତେବେ ଆମେ ଦେଖିବୁ ଯେ ସେ ସମୟର ରାଜା ବା ସମ୍ରାଟ ନିଜେ ଜଣେ ତ୍ୟାଗୀ, ସନ୍ୟାସୀ, ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ବିଚାରପତି ଓ ଦାନଶୀଳ ଥିଲେ । ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ ତାଙ୍କର କୋଷାଗାରରୁ ସମସ୍ତ ଧନ, ରତ୍ନ, ଅର୍ଥ ସଂପଦ ଦାନ କରିଥିଲେ ଓ କୋଷାଗାରରୁ ମୁଠାଏ ହାତରେ ନେଇ କହିଥିଲେ, "ଏହା ମୋର ଶେଷ ଇଛା ।’ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ, ଆମେ ସେହି ଚଣ୍ଡାଶୋକରୁ ଧର୍ମାଶୋକ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ- ସମ୍ରାଟ୍ ଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ସମ୍ମାନର ସହିତ ମନେ ରଖିଛେ ।
ଅହିଂସାବାଦ ବ୍ୟକ୍ତିର ଚରିତ୍ରକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରେ ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସୀ କରିଥାଏ । ଜଣେ ହିଂସାତ୍ମକବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତି ସେହି ଅହିଂସାବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଆଗରେ ଯୁକ୍ତି କରିପାରିବ ନାହିଁ । କିଛି ସମୟ ଯୁକ୍ତିତର୍କ କରିବା ପରେ, ସେମାନେ ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ପରାଜୟ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି । ହିଂସା କେବେବି ଅହିଂସା ଉପରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିପାରି ନାହିଁ । ଜଣେ ହିଂସାତ୍ମକବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ତାଙ୍କ ଚାରିପାଖରେ ସୁରକ୍ଷାକର୍ମୀ ଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଜଣେ ଅହିଂସାତ୍ମକବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତି, ତାଙ୍କ ଉପରେ ଭୟ, ଲୋଭ, ମୋହ, ମାତ୍ସର୍ଯ୍ୟ ଓ ଈର୍ଷାର ପ୍ରଭାବ ନଥାଏ । ସେ ସର୍ବଦା ବିନା ଦ୍ୱିଧାରେ ଓ ନିର୍ଭୟରେ ମୃତ୍ୟୁର ସାମ୍ନା କରି ଠିଆ ହୁଅନ୍ତି । ଯାହା ଫଳରେ କୌଣସି ମୃତ୍ୟୁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଅହିଂସା ଅଭ୍ୟାସରେ, ଜଣେ ଅହିଂସାବାଦୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମୁହଁ ଓ ଶରୀରରେ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଲୋକ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । ଯାହାର କ୍ଷତି ଜଣେ ହିଂସାତ୍ମକ ବ୍ୟକ୍ତି ସହ୍ୟ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ହିଂସାତ୍ମକ ଲୋକମାନେ, ଅହିଂସାତ୍ମକ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ସାମ୍ନା କରି, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଅଶାନ୍ତିରେ ଜର୍ଜରିତ ହୁଅନ୍ତି ଓ ଶେଷରେ ନିଜ ନିକଟରେ ପରାଜୟ ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତି ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ନିଜକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ପାଇଁ ପରମାଣୁ ବୋମା ତିଆରି କରୁଛନ୍ତି । ଏହି ବିନାଶକାରୀ ଶକ୍ତିର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ସେମାନେ ନିଜକୁ ଗଢ଼ି ତୋଳିଛନ୍ତି । ଥରେ କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ନିଜର ପରମାଣୁ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ କରିବା ପାଇଁ ବଟନ୍ ଦବାଇ ଦେଲେ । ସମସ୍ତ ଦେଶ କ୍ଷଣିକ ମଧ୍ୟରେ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ଧ୍ୱଂସ ବିଧ୍ୱସ୍ତ ହୋଇ ଯିବ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ନିରୀହ ଲୋକ ଦାମ୍ଭିକ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ନିକଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣକୁ ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତେ୍ୱ ସ୍ୱୀକାର କରେ । ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଯେଉଁମାନେ ସଭ୍ୟତାର ଶୀର୍ଷରେ ପହଞ୍ଚିବେ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତକ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ଧାରରେ ଉଭାନ ହୋଇଯିବେ । ଯେଉଁମାନେ ବଟନ୍ ଦବାଇବେ ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଛାଡି ଦିଆଯିବ ନାହିଁ । ଯଦିଓ ଯୁଦ୍ଧ ନୀତିର ପ୍ରଭାବ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇନାହିଁ, ତେବେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷ ସୁଦ୍ଧା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ଏହା ବିସ୍ତାରିତ ହେଇସାରିଥିବ । ଦୁଇ ହଜାର ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ହୁଏତ ଏକ ପ୍ରାଣହୀନ ପୃଥିବୀ ଜଙ୍ଗଲରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯିବ । ଯଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ଏବେ ବି ଅହିଂସାକୁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, ତେବେ ଦଶ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱ ଏକ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବିଶ୍ୱରେ ପରିଣତ ହୋଇଯିବ । ଆଧୁନିକ ପରମାଣୁ ବୋମା ନିର୍ମାଣ ଖର୍ଚ୍ଚର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ସମସ୍ତ ଦେଶର ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଯଦି ବ୍ୟୟ ହୁଏ ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରେ ଉନ୍ନତି ଆସିପାରିବ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲା ଓ ବୟସ୍କ ଶିକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିବେ । ଏପରିକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ଉନ୍ନତ ଓ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ହୋଇଯିବେ, ଏପରିକି ଦୁଇ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଏକ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପୃଥିବୀରେ ପରିଣତ ହେଇଯିବ ।
ବିଶ୍ୱରେ ସଂପ୍ରତିକାଳରେ ଯେଉଁସବୁ ଯୁଦ୍ଧ ହେଉଛି ତାହା କେବଳ ମୌଳବାଦୀଙ୍କ ଈର୍ଷା ଓ ଅନ୍ଧ ବିଶ୍ୱାସ ଯୋଗୁଁ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧି, ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଖରାପ ଅବସ୍ଥା, ଶିଳ୍ପ ଓ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନର ପତନ, ଜୀବନହାନି ଓ କ୍ଷତି ଘଟୁଛି । ଏହା କ'ଣ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦାନ! ଜାପାନ ହିଁ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ପରମାଣୁ ବୋମାର ଶିକାର ହୋଇଛି । ଯୁଦ୍ଧର ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରମାଣିତ କରେ ଯେ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ଘାତକ ପରମାଣୁ ଅସ୍ତ୍ର କେବେ ନିର୍ମାଣ କରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ଦୃଢ଼ ନିଷ୍ପତ୍ତି ସଂକଳ୍ପ ନେଇଛନ୍ତି ତାହା ଅଭିନନ୍ଦନୀୟ । ଆଉ ଯେଉଁ ମାନେ ଯୁଦ୍ଧର ଆଦର୍ଶ ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁସରଣ କରିନାହାଁନ୍ତି, ସେମାନେ ଥରେ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ ହିଂସା ସହିତ ହିଂସାକୁ କେବେ ଜୟ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ନିଷ୍କର୍ଷରେ କେବଳ ଆଶା କରିବା ସମସ୍ତଙ୍କର ଶୁଭ ଜ୍ଞାନର ଊଦୟ ହେଉ, ସମସ୍ତଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ହେଉ । ସକଳେ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଅହିଂସା ନୀତିରେ ବ୍ରତୀ ହୁଅନ୍ତୁ । ଯୁଦ୍ଧ ନୁହେଁ ଶାନ୍ତି, ଧ୍ୱଂସ ନୁହେଁ ସୃଷ୍ଟି, ମୃତ୍ୟୁ ନୁହେଁ ଜନ୍ମ, ହିଂସା ନୁହେଁ ଅହିଂସା କାମ୍ୟ ହେଉ...!!!!
ମୋ: ୯୦୪୦୧୫୧୪ ୭୫
