ହରପ୍ପା ସଭ୍ୟତା କହେ ଭାରତ ସମୃଦ୍ଧିର ଗାଥା  ; ସୁନା ଟଙ୍କା ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ଭାରତୀୟ

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ : ୫୫୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ତଥା ହରପ୍ପା ଓ ଋଗ ବୈଦିକ ଯୁଗରେ ଭାରତୀୟମାନେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ। ଭାରତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍‌ ବି.ଆର.ମଣିଙ୍କ ନୂତନ ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ହରପ୍ପା  ଓ ବୈଦିକ ସଭ୍ୟତାର ଲୋକମାନେ ନିଷ୍କା ନାମରେ ପରିଚିତ ସୁନା ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ମୁଦ୍ରାଗୁଡ଼ିକୁ ଟଙ୍କା, ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତି, ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ପାଇଁ ଏବଂ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରତୀକ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା ବୋଲି ମଣି କୁହନ୍ତି। ଏହି ଆବିଷ୍କାର ଭାରତୀୟ ସୁନା ମୁଦ୍ରାର ସମୟସୀମାକୁ ପ୍ରାୟ ତିନି ସହସ୍ରାବ୍ଦୀ ପଛକୁ ନେଇ ଯାଇଛିି, ଯାହା ଉପମହାଦେଶର ପ୍ରାଚୀନ ଅର୍ଥନୀତି ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଷୟରେ ଆମର ଜ୍ଞାନକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରିବ । ହରପ୍ପା ଓ ମହେଞ୍ଜୋଦାରେ ସଭ୍ୟତା ବା ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତା ବିଶ୍ୱରେ ସବୁଠୁ ପ୍ରାଚୀନ ସଭ୍ୟତା ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଆମେ କେତେ ସମୃଦ୍ଧି ଥିଲୁ ଏବେ ଏହି ଗବେଷଣାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ।

 
ଭାରତରେ ସୁନାମୁଦ୍ରା ବିଷୟରେ ସରଳ ଭାବେ ଚାଟଜିପିଟି ସୂଚାଇ ଦିଏ ଯେ କୁଶାଣ ଶାସନ (ପ୍ରଥମ-ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀ) ସମୟରେ ଏହାର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବହାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଆମର ଇତିହାସ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଆମକୁ ସମାନ କଥା କହିଛି । କିନ୍ତୁ ଏହି ତଥାକଥିତ ସତ୍ୟ କେବଳ ଭୁଲ ନୁହେଁ; ଏବେ ଏହା ପୁରୁଣା ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍‌ ମଣିଙ୍କ ଦାବି ଅନୁଯାୟୀ, କୁଶାଣମାନଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରାୟ ୩୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ହରପ୍ପା ଓ ପରେ ବୈଦିକ ଯୁଗର ଲୋକମାନେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ । ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତି ଓ ଧାତୁବିଦ୍ୟା ବିଷୟରେ ଆମର ଜାଣିବାକୁ ବଦଳାଇବାକୁ ଯାଉଛି ।

ଗୁରୁବାର ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀର ଜାତୀୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ସଭାଗୃହରେ ପଦ୍ମଭୂଷଣ ପୁରସ୍କାରପ୍ରାପ୍ତ କୈଳାସ ନାଥ ଦୀକ୍ଷିତଙ୍କ ସମେତ ମୁଦ୍ରା ବିଦ୍ୱାନ, କଳା ଇତିହାସବିି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିିମାନଙ୍କରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକ ହଲରେ, ମଣି ତାଙ୍କ ବକ୍ତୃତାରେ କହିଥିଲେ ଯେ ନିଷ୍କା ହରପ୍ପା କିମ୍ବା ସିନ୍ଧୁ-ସରସ୍ୱତୀ ସଭ୍ୟତାର ପରିପକ୍ୱ ପର୍ଯ୍ୟାୟରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଭାରତୀୟ ସୁନା ମୁଦ୍ରା ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । କୁଶାଣ ଯୁଗ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତରେ ସୁନାମୁଦ୍ରା ନଥିଲା ବୋଲି ଦୀର୍ଘ ଦିନ ଧରି ପ୍ରଚଳିତ ବିଶ୍ୱାସକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରି ମଣି କହିଛନ୍ତି ଯେ ବୃତ୍ତାକାର, ଡିସ୍କ-ଆକୃତିର ଛିଦ୍ରଯୁକ୍ତ ସୁନାମୁଦ୍ରା, ଯାହାକୁ "ମଣିକା’ କୁହାଯାଏ, ତାହା ଭାରତର ପ୍ରାଚୀନ ସୁନାମୁଦ୍ରା । ନିଷ୍କା ଭାରତୀୟ ସୁନାମୁଦ୍ରାର ଉତ୍ପତ୍ତିକୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ତୃତୀୟ-ଦ୍ୱିତୀୟ ସହସ୍ରାବ୍ଦୀକୁ ଫେରାଇ ଆଣି ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇଛି ।

ନୂତନ ଗବେଷଣାରୁ ଖୁଲସା 

ମହେଞ୍ଜୋଦାରୋ (ସିନ୍ଧ, ପାକିସ୍ତାନ), ଲୋଥାଲ (ଗୁଜରାଟ) ଏବଂ ରାଖିଗଡ଼ି (ହରିଆଣା) ଭଳି ହରପ୍ପା ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ଖନନରୁ ବିଭିନ୍ନ ଓଜନ ଏବଂ ଗାତ ଆକାରର ଛିଦ୍ରିତ ସୁନା ମୁଦ୍ରା ମିଳିଛି । ୧୯୫୦ ଏବଂ ୧୯୬୦ ଦଶକରେ ଲୋଥାଲ ଖନନ କରିଥିବା ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍‌ ଏସ.ଆର. ରାଓ ସେଗୁଡ଼ିକୁ "ସୂକ୍ଷ୍ମ ମଣି’ ବୋଲି କହିଥିଲେ, ଯାହା ୦.୨୫ ମିମି ବ୍ୟାସ ଭଳ
ଛୋଟ ଥିଲା । ପରିପକ୍ୱ ହରପ୍ପା ସଭ୍ୟତା ସ୍ଥଳର ପୂର୍ବ ପରିଧିରେ ଅବସ୍ଥିତ ମଣ୍ଡି (ପଶ୍ଚିମ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର) ର ଭଣ୍ଡାରରୁ ଛିଦ୍ରିତ ସୁନା ମୁଦ୍ରା ନିଷ୍କାର ପ୍ରକୃତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବିଷୟରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟି ପ୍ରଦାନ କରିଛି । ଭଣ୍ଡାରରୁ ୪୦ ଟି ମୁଦ୍ରା ଅଧ୍ୟୟନ କରି ବି.ଆର. ମଣି ସୁନା ଡିସ୍କର ପ୍ରକୃତ ସ୍ୱରୂପ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ସେଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ସାଜସଜ୍ଜା ନଥିଲା; ମଣିଙ୍କ ଅନୁସାରେ, ସେମାନେ ବହୁବିଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ - ମୁଦ୍ରା, ବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତି, ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତିର ଚିହ୍ନକ ଭାବରେ । ଜଣେ ଧନୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ୧୦୦ ନିଷ୍କା କିମ୍ବା ୧,୦୦୦ ନିଷ୍କା ହିସାବରେ ଗଣନା କରାଯାଉଥିଲା ବୋଣି ମଣି କହିଛନ୍ତି ।